Przygotowanie Dziecka do pobytu w szpitalu cz.3
Autorka: Justyna Ławniczak, psycholog, psychoonkolog.
Mam na imię Justyna. Pracuję jako psycholog oraz psychoonkolog w Fundacji „Krwinka”. Każdego dnia spotykam dzieci, które chorują onkologicznie oraz ich rodziny. Towarzyszę im w szpitalu – czasem w ciszy, czasem w rozmowie, a czasem po prostu w zabawie, która niesie ulgę. To tekst o przygotowaniu Twojego Dziecka do pobytu w szpitalu cz.3 O tym, że nawet w najbardziej medycznym świecie to, co ludzkie, ma największe znaczenie.
Diagnoza, która zmienia życie
Diagnoza choroby nowotworowej u dziecka to moment, który wywraca świat do góry nogami. Rodzice stają przed nową rzeczywistością, w której codzienne plany, rutyna i marzenia ustępują miejsca walce o zdrowie dziecka. Jak pokazują badania, diagnoza onkologiczna u dziecka wywołuje u rodziców silny stres, porównywalny do zespołu stresu pourazowego (PTSD) (Kazak et al.,2004). W tym trudnym czasie troska o własne zdrowie psychiczne i fizyczne staje się nie tylko potrzebą, ale koniecznością. Niniejszy artykuł, oparty na badaniach naukowych i literaturze psychoonkologicznej, przedstawia praktyczne strategie wspierające rodziców dzieci z chorobą onkologiczną w radzeniu sobie z wyzwaniami emocjonalnymi i organizacyjnymi.
Dlaczego troska o siebie jest niezbędna?
Rodzice często odczuwają poczucie winy, myśląc o własnych potrzebach w obliczu choroby dziecka. Jednak badania wskazują, że zdrowie psychiczne opiekunów bezpośrednio wpływa na dobrostan dziecka i jakość opieki (Rosenberg et al.,2013). Wyczerpanie emocjonalne i fizyczne może prowadzić do wypalenia, które ogranicza zdolność do wspierania chorego dziecka. Psychoonkologia, jako dziedzina łącząca psychologię i onkologię, podkreśla znaczenie samopomocy i budowania odporności psychicznej
(de Walden-Gałuszko, 2011).
Kluczowe korzyści dbania o siebie:
- Lepsza jakość opieki: Stabilny emocjonalnie rodzic jest w stanie lepiej odpowiadać na potrzeby dziecka.
- Zachowanie tożsamości: Utrzymanie zainteresowań i pasji pomaga rodzicom zachować poczucie sensu i kontroli chociażby w minimalnym stopniu w tak wymagającej sytuacji.
Codzienna samopomoc jest fundamentem odporności psychicznej. Proste, codzienne działania mogą znacząco wspierać zdrowie psychiczne i fizyczne. Oto oparte na badaniach strategie samopomocy:
- Regularne posiłki: Badania wskazują, że niedobory żywieniowe mogą nasilać objawy stresu i zmęczenia (McEwen,2007). Nawet proste posiłki, jak owsianka czy kanapki z warzywami, dostarczają energii potrzebnej do codziennych wyzwań.
- Ćwiczenia oddechowe: Techniki oddechowe, takie jak oddech przeponowy, redukują napięcie mięśniowe i obniżają poziom lęku (Brown & Gerbarg, 2005). Poświęć 5 minut dziennie na świadome oddychanie: wdychaj przez 4 sekundy, zatrzymaj oddech na 4 sekundy, wydychaj przez 6 sekund.
- Sen: Nawet krótkie drzemki (15-20 minut) poprawiają koncentrację i zmniejszają zmęczenie.
Jeśli sen w nocy jest utrudniony, wykorzystuj każdą okazję do odpoczynku w ciągu dnia. - Dziennik emocji: Pisanie o uczuciach pomaga w ich przetwarzaniu i zmniejsza poczucie przytłoczenia Zapisuj codziennie kilka zdań o swoich emocjach lub wydarzeniach dnia.
- Rozmowa: Dzielenie się doświadczeniami z zaufaną osobą zmniejsza poczucie izolacji
(Kazak et al., 2004). Rozmowa z przyjacielem, członkiem rodziny lub psychoonkologiem działa jak emocjonalny wentyl.
Praktyczne wskazówki jak troszczyć się o siebie na codzień:
Ustal jedno codzienne działanie tylko dla siebie
Np. wypicie herbaty w ciszy, krótki spacer wokół szpitala, przeczytanie strony z książki, zapisanie jednego zdania w dzienniku.
Stwórz „bąbel ciszy” w ciągu dnia
Choćby 10 minut bez rozmów, bez telefonu, bez bodźców – tylko z własnym oddechem lub muzyką relaksacyjną w słuchawkach.
Noś przy sobie „przedmiot kotwiczący”
Mała rzecz, która przypomina Ci o sobie: ulubiony kamień, zdjęcie, bransoletka – coś, co wzmacnia Twoją obecność i własną tożsamość.
Stwórz swoją rutynę wieczornego „domknięcia dnia”
Czasami wystarczy umycie twarzy ciepłą wodą, posmarowanie dłoni kremem lub spokojne powiedzenie sobie: „Zrobiłam dziś tyle, ile mogłam”.
Nie bój się mówić „potrzebuję chwili”
To pełne odwagi zdanie. Można je powiedzieć do personelu, do rodziny, do samego siebie. Twoje potrzeby się liczą.
Budowanie sieci wsparcia: Siła wspólnoty
Rodzice dzieci z chorobą nowotworową często czują się osamotnieni, co zwiększa ryzyko depresji i lęku (Rosenberg et al., 2013). Prośba o pomoc to wyraz odwagi, a nie słabości. Oto, gdzie szukać wsparcia:
Rodzina i przyjaciele: Nawet drobna pomoc, jak przygotowanie obiadu czy towarzyszenie w szpitalu, może przynieść ulgę.
Specjaliści: Psychoonkolodzy i psycholodzy specjalizujący się w opiece onkologicznej pomagają w radzeniu sobie z lękiem, poczuciem winy i stresem. Fundacja „Krwinka” Krwinka - Fundacja dla dzieci z chorobami nowotworowymi również oferuje wsparcie psychologiczne i psychoonkologiczne.
Twoja obecność to najcenniejszy dar, jaki możesz dać swojemu dziecku w chorobie – ale nie musisz być perfekcyjny. W psychoonkologii nie chodzi o to, by być zawsze silnym, zawsze uśmiechniętym i zawsze gotowym. Chodzi o autentyczność, bycie „wystarczająco dobrym” rodzicem, który – mimo lęku, zmęczenia i niepewności – pozostaje obecny i uważny. Twoje dziecko nie potrzebuje nadludzkiej siły. Potrzebuje kogoś, kto spojrzy z czułością, wysłucha bez oceniania, przytuli w milczeniu. Troska o siebie w tej trudnej rzeczywistości to nie egoizm, ale akt odwagi i miłości. To decyzja, by nie wypalić się w ciszy i nie zgubić siebie, wspierając kogoś, kogo kochasz najbardziej. Każdy moment, w którym znajdziesz chwilę na oddech, na spacer, na ciepły napój czy rozmowę z kimś bliskim, buduje Twoją odporność psychiczną. Z badań i doświadczenia psychoonkologów wynika jasno – nawet drobne rytuały regeneracji pomagają rodzicom szybciej wracać do równowagi, podejmować decyzje medyczne z większym spokojem, a przede wszystkim – zachować emocjonalną obecność przy dziecku na długi dystans. Dlatego tak ważne jest, by nauczyć się zauważać i akceptować własne emocje, korzystać ze wsparcia, odpuszczać sobie perfekcjonizm i dawać sobie zgodę na niedoskonałość.
Bo siłą nie jest ciągłe działanie – siłą jest zdolność do zatrzymania, do złapania oddechu, do powiedzenia sobie: „Zrobiłam dziś tyle, ile mogłam. To wystarczy.”
- Brown, R. P., & Gerbarg, P. L. (2005). Sudarshan Kriya Yogic Breathing in the Treatment of Stress, Anxiety, and Depression. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 11(4), 711-717.
- de Walden-Gałuszko, K. (2011). Psychoonkologia w praktyce klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.
- Fredrickson, B. L. (2001). The Role of Positive Emotions in Positive Psychology: The Broaden-and-Build Theory of Positive Emotions. American Psychologist, 56(3), 218-226.
- Kazak, A. E., et al. (2004). Posttraumatic Stress Symptoms in Parents of Children with Cancer. Journal of Pediatric Psychology, 29(6), 435-444.
- Polskie Towarzystwo Psychoonkologiczne – ptpo.org.pl
- Rogiewicz, M. (red.). (2021). Praktyczny podręcznik psychoonkologii dzieci i nastolatków. Wydawnictwo Naukowe PWN.
